آیه 29 سوره نور

لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيها مَتاعٌ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما تَكْتُمُونَ «29»

شأن نزول: چون اين آيه شريفه نازل شد، بعضى از اصحاب عرض كردند: يا رسول اللّه در راه شام و عراق اهل تجارت را اتفاق ميافتد كه در خانه بساط اقامت مى‌گسترانند و چون كسى در آن مقام مقيم نيست از كه اذن طلبند؛ آيه شريفه نازل شد: «1» لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ‌: نيست بر شما گناهى، أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ:

اينكه داخل شويد بى‌اجازه در خانه‌هائى كه كسى در آن ساكن نباشد، فِيها مَتاعٌ لَكُمْ‌: در آن خانه‌ها بهره و برخوردارى و فايده است مر شما را كه از سرما و گرما بدان پناه مى‌گيريد و رخوت و امتعه و انعام شما در آن محفوظ مى‌ماند مانند كاروانسراها و حمامات و آسياهاى بيكاره و شتر خوانها و مانند آن. وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تُبْدُونَ‌: و خدا مى‌داند آنچه آشكارا مى‌كنيد از استيذان و غير آن، وَ ما تَكْتُمُونَ‌: و آنچه مى‌پوشانيد از زينت خود در خانه‌ها و غير آن. نزد بعضى اين وعيد است مر كسى را كه به جهت فساد يا اطلاع بر عورات، در خانه غير در آيد يا در آن نگاه كند. و مراد به خانه‌هاى غير مسكونه، مطلق خانه هائى است كه از مردم و امتعه خالى باشد.

يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ دِينَهُمُ الْحَقَّ وَ يَعْلَمُونَ أَنَّ اللَّهَ هُوَ الْحَقُّ الْمُبِينُ «25» الْخَبِيثاتُ لِلْخَبِيثِينَ وَ الْخَبِيثُونَ لِلْخَبِيثاتِ وَ الطَّيِّباتُ لِلطَّيِّبِينَ وَ الطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّباتِ أُولئِكَ مُبَرَّؤُنَ مِمَّا يَقُولُونَ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ كَرِيمٌ «26» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى‌ أَهْلِها ذلِكُمْ خَيْرٌ لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ «27» فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فِيها أَحَداً فَلا تَدْخُلُوها حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِنْ قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكى‌ لَكُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ «28» لَيْسَ عَلَيْكُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُيُوتاً غَيْرَ مَسْكُونَةٍ فِيها مَتاعٌ لَكُمْ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما تَكْتُمُونَ «29»

ترجمه‌

روزى چنين تمام ميدهد بآنها خداوند جزائشانرا كه سزاوار

جلد 4 صفحه 19

است و ميدانند كه خدا او است حق آشكار

پليدها براى پليدانست و پليدانند براى پليدها و پاكيزه‌ها براى پاكانست و پاكانند براى پاكيزه‌ها آنگروه منزهند از آنچه ميگويند مر ايشانرا است آمرزش و روزى خوب‌

اى كسانيكه گرويديد داخل مشويد در خانه‌هائى غير خانه‌هاى خودتان تا آنكه دستورى طلبيد و سلام كنيد بر اهلش اين بهتر است براى شما باشد كه شما پند گيريد

پس اگر نيابيد در آنها كسى را پس داخل آنها مشويد تا اجازه داده شود بشما و اگر گفته شود بشما بازگرديد پس باز گرديد آن پسنديده‌تر است براى شما و خدا بآنچه ميكنيد دانا است.

نيست بر شما گناهى كه داخل شويد در خانه‌هائى غير مسكون كه در آنها برخوردارى است براى شما و خدا ميداند آنچه را آشكار ميكنيد و آنچه پنهان ميداريد.

تفسير

خداوند متعال در تعقيب احوال روز قيامت فرموده در چنين روزى خداوند جزاى اعمال بندگانرا بآنها بنحوا كمل خواهد داد چون دين بمعناى جزاء است و آن حق است كه بايد داده شود بميزان استحقاق و در آنروز مردم ميدانند بعين اليقين و مشاهده ميكنند بديده حق بين كه خدا حق ثابت آشكار است بحق و عدل حكم ميكند و بحق ميدهد و مى‌بخشد و بحق ميگيرد و بدوزخ ميفرستد و جز حق و حقيقت حاكم و حكومتى نيست و در تعقيب حديث افك فرموده زنان خبيثه قابل مردان خبيث ميباشند و مردان خبيث لايق زنان خبيثه‌اند و زنان پاك قابل مردان پا كند و مردان پاك لايق زنان پاك چون سنخيت و توافق روحى و اخلاقى در مواصلت و ازدواج شرط است و بايد رعايت شود چنانچه در تفسير الزانى لا ينكح الازانية گذشت و در مجمع اين معنى را از صادقين عليهما السلام نقل نموده علاوه آنكه مردمى بودند كه ميخواستند با زنان بد ازدواج نمايند پس خداوند آنها را نهى فرمود و مكروه داشت آنرا براى ايشان و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه اقوال و افعال بد ناشايسته مناسب با اشخاص بد ناپاك است و اشخاص بد ناپاك ملايم با اقوال و افعال بد ناشايسته‌اند و اقوال و افعال خوب پسنديده مناسب با اشخاص خوب پاكيزه است و اشخاص خوب پاك موافق با اقوال و افعال خوب شايسته‌اند و در اضافه و اختصاص ادنى ملابست و

جلد 4 صفحه 20

مناسبت كافى است و در اين باب حديثى از امام باقر عليه السّلام در تفسير اين آيه بمناسبت قول خداوند ليميز اللّه الخبيث من الطيّب در سوره انفال گذشت و حقير در اواخر سوره فاتحه تحقيق آنرا نمودم و در هر حال اشخاص خوب پاك از مرد و زن مبرّى و منزّهند از آنچه ميگويند مردم در باره آنها از تهمت و بهتان بنابر معناى اول و منزهند از آنكه بگويند سخنى از قبيل سخنان آنمردم بنابر معناى دوم و از براى ايشان است خلعت مغفرت الهى و روزى فراوان خوب گواراى بهشت‌برين و نيز فرموده‌اى اهل ايمان داخل نشويد در غير خانه‌هاى مسكونى خودتان تا وقتى كه استعلام و استيذان نمائيد از اهل آن خانه‌ها و سلام كنيد بر آنها و چون استيناس موجب علم بحال و رفع خوف از ورود است بمعناى استعلام و استيذان استعمال ميشود و ظاهرا استيناس حاصل ميشود بهر قول و فعلى كه بعد از آن معلوم شود رضايت صاحب خانه اگر چه سلام باشد ولى بهتر آنستكه بگويد سلام عليكم اجازه ميدهيد چنانچه در مجمع اين دستور را از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نقل نموده و در بعضى از روايات بتسبيح و تحميد و تكبير و سرفه نمودن تفسير شده و قمى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد از استيناس صداى رسيدن كفش بزمين و سلام كردن است و در كافى از آنحضرت نقل نموده كه پسر از پدر بايد اذن بگيرد براى ورود بر او ولى پدر از پسر نبايد اذن بگيرد و مرد بايد از خواهر و دخترش اذن بگيرد اگر شوهردار باشند اين استعلام و استيذان و سلام نمودن در وقت دخول در بيت بهتر است از براى شما از سرزده و بى خبر داخل شدن و چون بهتر است خدا دستور فرموده كه شما متذكر شويد و بصلاح خودتان عمل نمائيد و اگر نيافتيد در آن خانه‌ها كسى را كه اجازه دخول بگيريد از او يعنى كسى جواب شما را نداد پس داخل نشويد تا صاحب خانه اذن دهد شايد نخواسته باشد كسى مطلع از اوضاع خانه او شود لذا جائز نيست كسى از خارج نگاه كند و بر اوضاع داخلى خانه كسى مطلع شود و بعد اذن دخول بگيرد در صورتى كه در بسته باشد چون از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نقل شده كه اذن براى نگاه كردن است مگر در خانه باز باشد كه شايد آن اماره رضايت باشد و اگر از طرف صاحب خانه گفته شد برويد و اذن داده نشد منصرف‌

جلد 4 صفحه 21

شويد و مراجعت كنيد و اصرار نكنيد اگر چه صريحا نگفته باشند آنمراجعت و انصراف آبرومندتر و بهتر از اصرار و انتظار اجازه است براى شما و خداوند باعمال شما بندگان علم دارد ميداند چه اندازه بر طبق دستوراتش عمل ميكنيد و بهمان اندازه بشما اجر ميدهد و گناهى ندارد بلكه جائز است براى شما كه داخل شويد در غير خانه‌هاى مسكونى از قبيل خرابه‌ها كه صاحب معينى ندارد و كاروانسراها و حمامها و آسياسراها و منازلى كه معمولا مردم بى اجازه وارد ميشوند و بنا نيست كسى با اذن وارد شود براى استفاده و بهره‌مند شدن از دفع گرما و سرما و معامله و تنظيف و استراحت مختصرى بدون منع مالك يا براى برداشتن چيزى كه از انسان در آن اماكن از سابق جاى مانده و در روايت قمى ره از امام صادق بيوت غير مسكونى بحمامات و خانات و ارحيه تفسير شده و خدا ميداند شما بچه قصد وارد ميشويد و بچه نيت استيذان مينمائيد آيا حاجت مشروعى داريد يا ميخواهيد بر اسرار مردم مطلع شويد و خيال بد داريد و بر طبق آن بشما پاداش خواهد داد.

لَيس‌َ عَلَيكُم‌ جُناح‌ٌ أَن‌ تَدخُلُوا بُيُوتاً غَيرَ مَسكُونَةٍ فِيها مَتاع‌ٌ لَكُم‌ وَ اللّه‌ُ يَعلَم‌ُ ما تُبدُون‌َ وَ ما تَكتُمُون‌َ «29»

باكي‌ نيست‌ ‌بر‌ ‌شما‌ اينكه‌ داخل‌ شويد ‌در‌ منازلي‌ ‌که‌ كسي‌ ‌در‌ ‌آنها‌ سكونت‌ ندارد و ‌در‌ ‌آن‌ منازل‌ متاعي‌ داريد و خداوند ميداند آنچه‌ ‌را‌ ‌که‌ اظهار مي‌كنيد و آنچه‌ مخفي‌ ميداريد.

(لَيس‌َ عَلَيكُم‌ جُناح‌ٌ أَن‌ تَدخُلُوا بُيُوتاً غَيرَ مَسكُونَةٍ) ‌يعني‌ جاهايي‌ ‌که‌ ‌براي‌ سكونت‌ جعل‌ نشده‌ مثل‌ حمامات‌ و كاروان‌ سراها و كارخانجات‌ و مساجد و مدارس‌ و جاهايي‌ ‌که‌ معد ‌براي‌ دخول‌ و خروج‌ ‌است‌ و خرابه‌ها و قهوه‌خانه‌ها و جاهايي‌ ‌که‌ معد ‌براي‌ تخليه‌ ‌شده‌ و امثال‌ اينها.

(فِيها مَتاع‌ٌ لَكُم‌) متاع‌ ‌در‌ حمامات‌ استمتاع‌ ‌است‌، ‌در‌ مساجد عبادات‌، ‌در‌ مدارس‌ تحصيل‌ علم‌ ‌در‌ كاروانسراها مال‌ التجاره‌ ‌در‌ قهوه‌خانه‌ ‌براي‌ چاي‌، شربت‌ و امثال‌ ‌آنها‌ ‌در‌ خرابه‌ها و بيوت‌ التخليه‌ ‌براي‌ تخليه‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ نمره‌ مراكز مانعي‌ ندارد بدون‌ اذن‌ وارد شويد ‌ يا ‌ بواسطه‌ اذن‌ عام‌ ‌ يا ‌ ترخيص‌ شارع‌.

(وَ اللّه‌ُ يَعلَم‌ُ ما تُبدُون‌َ وَ ما تَكتُمُون‌َ).

عالم‌ ‌به‌ قصد و غرض‌ ‌شما‌ ‌است‌ بسا ‌در‌ همين‌ نوع‌ منازل‌ غرض‌ سويي‌ داريد و مقصد فاسدي‌، ‌هم‌ ‌از‌ ظاهر ‌شما‌ خبر دارد و ‌هم‌ ‌از‌ باطن‌ ‌شما‌.

520

]

(آیه 29)- و از آنجا که هر حکم استثنائی دارد که رفع ضرورتها و مشکلات از طریق آن استثناء به صورت معقول انجام می‌شود در این آیه می‌فرماید: «گناهی بر شما نیست که وارد خانه‌های غیر مسکونی بشوید که در آنجا متاعی متعلق به شما وجود دارد» (لَیْسَ عَلَیْکُمْ جُناحٌ أَنْ تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ مَسْکُونَةٍ فِیها مَتاعٌ لَکُمْ).

و در پایان اضافه می‌نماید: «و خدا آنچه را آشکار می‌کنید و پنهان می‌دارید می‌داند» (وَ اللَّهُ یَعْلَمُ ما تُبْدُونَ وَ ما تَکْتُمُونَ).

شاید اشاره به این است که گاه بعضی از افراد از این استثنا سوء استفاده کرده و به بهانه این حکم وارد خانه‌های غیر مسکونی می‌شوند تا کشف اسراری کنند، و یا در خانه‌هی مسکونی به این بهانه که نمی‌دانستیم مسکونی است داخل شوند اما خدا از همه این امور با خبر است و سوء استفاده کنندگان را به خوبی می‌شناسد.